ارزیابی اثرات تغییر اقلیم و راه های سازگاری با آن در مدیریت منابع آب و خاک

تغییر اقلیم یکی از مهمترین چالش هایی است که بخش های مختلف زندگی انسان در روی زمین را تحت تاثیر قرار داده است. تغییر در چرخه هیدرولوژیکی یکی از پیامد های گرم شدن زمین می باشد که اثرات قابل توجهی بر منابع آب و خاک داشته و جریان رواناب، رسوب و فرسایش خاک در سطح حوضه را تغییر می دهد. اتخاذ تدابیر مناسب برای کاهش آسیب پذیری نیازمند ارزیابی اثر تغییر اقلیم و کارایی گزینه های سازگاری می باشد. حال آن که ارزیابی کمی اثر تغییر اقلیم بر رسوب و نقش اقدامات حفاظت آب و خاک در جهت سازگاری با تغییر اقلیم کمتر مورد توجه قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی اثر تغییر اقلیم در منابع آب و خاک و لحاظ آن در مدیریت آبخیز گرگانرود در شمال ایران می-باشد. بدین منظور از مدل swat برای شبیه سازی رژیم هیدرولوژیکی حوضه و الگوریتم sufi-2 در نرم افزار swat-cup برای واسنجی، اعتبار سنجی و آنالیز عدم قطعیت پارامترهای مدل استفاده شد. سناریو های تغییر اقلیم نیز با استفاده از خروجی های ریز مقیاس شده سه مدل چرخش عمومی جو (cgcm1، hadcm3 و sciro) برای سه سناریوی انتشارa1f1، a2 و b1 تهیه گردید و تغییرات هیدرولوژی حوضه برای آینده شبیه سازی شد. به منظور ارزیابی کارایی اقدامات آبخیزداری با هدف سازگاری با تغییر اقلیم، سه سناریوی حفاظت آب و خاک شامل مدیریت مراتع، حفاظت خاک در اراضی کشاورزی وکنترل رسوب در آبراهه ها تعریف گردید. اثرات تغییر اقلیم بر هیدرولوژی حوضه دلالت بر حساسیت بالای رسوب به تغییر اقلیم دارد به طوری که دبی جریان سالانه گرگانرود برای سناریو ها به میزان 8/5، 8/2 و 5/9 درصد و رسوب 7/47، 5/44 و 9/35 درصد برای دوره زمانی 2069-2040 افزایش می یابد. میزان تاثیر گذاری اقدامات سازگاری در مقیاس مکانی حوضه کاهش 1/1، 9/6 و 2/7 درصد رسوب در دوره زمانی 2069-2040 برای سناریوی محتمل به همراه دارد که این مقدار برای مقیاس زیرحوضه به 1/7، 4/20 و 4/23 درصد می رسد. نتایج پژوهش حاضر ضمن تایید اثرات تغییر اقلیم بر آینده مدیریت حوضه های آبخیز، انتخاب سناریوهای سازگاری مناسب را منوط به آگاهی از شرایط اقلیمی آتی می داند.